Portret Anton Heyboer, 1973, foto: Lotti Heyboer
Het is dit jaar 100 jaar geleden dat de veelzijdige kunstenaar Anton Heyboer (1924-2005) werd geboren. De graficus, schilder en tekenaar werd een levende legende door zijn excentrieke levensstijl met vijf vrouwen. Museum JAN viert dit metAnton Heyboer - Levenskunstenaar, een presentatie met onder andere niet eerder getoonde fotocollages waarin het leven van Heyboer met zijn vrouwen centraal staat.
Anton Heyboer - Levenskunstenaar
Heyboer werd in 1924 geboren in Sabang (Nederlands-Indië) maar groeide grotendeels op in Nederland. Hij volgde een opleiding tot werktuigbouwkundige en werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetter gedwongen te werken in een doorgangskamp in Berlijn, waaruit hij wist te ontsnappen. In 1951 werd hij vanwege zijn oorlogstrauma opgenomen in de psychiatrische inrichting in Santpoort. Daar ontdekte hij de helende werking van kunst. In de jaren vijftig en zestig maakte hij zijn eerste succesvolle werken: grote vellen sobere grafie en gouaches. Later tekende hij met luciferstokjes en ging hij ook schilderen en maakte sculpturen. In het Noord-Hollandse Den Ilp woonde hij sinds 1961 samen met zijn vrouw Maria en uiteindelijk met vijf vrouwen die hij zijn 'bruiden' noemde: Lotti, Marike, Joke en Petra. Met zijn vrouwen wilde hij loskomen van de maatschappij, zich bevrijden van 'hoe het hoort' volgens je opvoeding en achtergrond.
Een kijkje in het leven
In Den Ilp bouwde hij aan een indrukwekkend oeuvre van enkele tienduizenden kunstwerken. Zijn bruiden zorgden voor de verkoop van zijn werk en fotografeerden hun leven in Den Ilp, onder toeziend oog van Heyboer. Een enkele keer fotografeerde hij zelf. Deze foto's verwerkte hij in collages. Die bieden een inkijkje in hun bijzondere leven. Op het moerassige landje woonden ze in met sloophout verbouwde schuren zonder ramen - "ik zoek het zwart om te zien hoe licht dingen zijn" - en daarin ingebouwde autowrakken. Het huis was organisch meegegroeid met hun leven, dat ze bovendien deelden met tientallen honden, katten, geiten, kippen en marmotten. Alles werd gebouwd met materiaal dat geleefd had en ze droegen ook allemaal tweedehands kleding of werkkleding. Heyboer werd wereldberoemd en zijn werk verkocht goed - maar die roem stond zijn vrijheid in de weg. Hij schilderde zijn werken over om weer vrij te zijn. Hij wilde niets bezitten dat afgunst zou kunnen oproepen. 'Mijn leven is kunst en ik maak geen kunst'. Hij overleed in 2005 in Den Ilp.
Museum JAN (opgericht in 1991) had een bijzondere band met Heyboer; het organiseerde meerdere tentoonstellingen in nauwe samenwerking met de kunstenaar en ook na zijn dood met zijn vrouwen (in 2004, 2008 en 2009). Heyboer schonk een 18-tal kleiplastieken aan het museum, dat tevens het monumentale schilderij De Drie-eenheid bezit.
Foto door Marije Kuiper, van links naar rechts: Lotti Heyboer, Willem de Winter, Marieke Uildriks, Jan Verschoor, Joke Heyboer.
In 'Anton Heyboer - Levenskunstenaar' eert Museum JAN deze hechte band door dit unieke verhaal te vertellen. In samenwerking met Lotti en Joke - die nog in Den Ilp wonen - is een selectie gemaakt uit niet eerder getoonde fotocollages, naast een serie tot collages bewerkte etsen en plastieken. Ook de tegen diefstal roze geschilderde Leica- en Hasselblad-camera's uit het privébezit van de bruiden zijn deze zomer in Museum JAN te zien. Ook in het Museumhuis, onderdeel van Museum JAN, wordt werk getoond van Heyboer door de jaren heen.